Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM”) 18.01.2024 tarihli 32433 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 2023/101 E. 2023/207 K. sayılı 30.11.2023 tarihli kararına konu edilen 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (“HMK”) 326’ncı maddesi şöyledir:
“Yargılama giderlerinden sorumluluk
MADDE 326- (1) Kanunda yazılı hâller dışında, yargılama giderlerinin, aleyhine hüküm verilen taraftan alınmasına karar verilir.
(2) Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır.”
AYM’ye yapılan başvuruda, kamulaştırmasız el atma davalarında davanın reddine veya kısmen kabulüne karar verilmesi durumunda davacının yargılama giderinden sorumlu tutulmasının mülkiyet hakkının özüne dokunduğu ileri sürülmüştür. AYM, 326’ncı maddenin 1 ve 2’nci fıkralarını ayrı ayrı değerlendirip aşağıdaki sonuçlara ulaşmıştır:
HMK m. 326/1 Bakımından İnceleme
(i) İlke olarak, yargılama giderlerinin haksız çıkan tarafın sorumlu tutulmasının adil hukuk düzeninin bir gereğidir.
(ii) Davacının aleyhine hüküm verilmesi, davacının ileri sürdüğü hususların ispatlanamadığını göstermekte olup haksız çıkan tarafın yargılama giderlerini ödemek zorunda bırakılması katlanılmaz bir külfet olarak değerlendirilemez.
(iii) Son olarak, HMK’nın 334/1 maddesine göre yargılama veya takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilir. Dahası HMK m. 339 uyarınca adli yardımdan yararlanan kişinin haksız çıkması halinde yargılama giderleri en çok bir yıl içinde aylık eşit taksitler halinde ödenebilir. Bu durumun da adli yardımdan yararlananın mağduriyetine neden olacağı mahkemece anlaşılırsa, mahkeme bu kişiyi tamamen veya kısmen ödemeden muaf tutabilir.
AYM, yukarıdaki gerekçelerle kamulaştırmasız el atma davalarında davanın reddi halinde yargılama giderlerinin aleyhine hüküm verilen taraftan alınmasına ilişkin kuralın (HMK m. 326/1) Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermiştir.
HMK m. 326/2 Bakımından İnceleme
(i) Anayasa’nın 46’ncı maddesine göre devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını kamulaştırmaya yetkilidir.
(ii) Öte yandan, kamulaştırmasız el atma sebebine dayalı tazminat talebiyle açılan davada davacının kısmen haksız çıkması, haklı çıkılan kısım bakımından idarenin Anayasa’ya açıkça aykırı bir eyleminin bulunduğu gerçeğini değiştirmeyecektir.
(iii) Bu bakımdan, davanın kısmen kabulü halinde dahi, davacı Anayasa’nın 46’ncı maddesi uyarınca taşınmazın gerçek karşılığın ödenmesine yönelik güvenceden faydalanmalıdır. Ancak malike yüklenecek ek külfetler (yargılama giderinin haklılık oranına göre paylaştırılması), davacıların taşınmazın gerçek değerini elde edememesine yol açarak Anayasa m. 46’nın sözüyle bağdaşmamaktadır.
AYM, yukarıdaki gerekçelerle, davanın kısmen kabul kısmen reddi halinde yargılama giderlerinin haklılık oranına göre taraflar arasında paylaştırılmasına ilişkin HMK 326/2 hükmünün kamulaştırmasız el atma davaları yönünden Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptaline karar vermiştir.